Pope Leo XIV nak in January 1, 2025 sunih Leitlun Daihnak Hrang ah a tanglam bangtuk in thucah nak a nei:
“Nan hnenah daihnak um ko seh,” (Johan 20:19) tiah Jesuh in dungthluntu pawl hnen ah a ti. Jesuh ih ttong hi duhsaknak menmen a si lo. A cohlangtu pawl hnen ahcun a tak daihnak a thleng a si. Curuangah dungthlutu pawl ih can ai awhtu, bishop pawl khal in, “Nan hnenah daihnak um hram seh,” tiah leitlun mipawl hrangah thla an cam ttheunak. Pope ttuan dingih hrilnak ka ngah zaan ihsin thok in hi daihnak cu leitlun ah thleng hram seh, timi hi ka thla cam mi a si. Thihnak ihsin a thosal tu Jesuh ih daihnak cu, hriam nam neilo ih umnak, hriam nam ap thluhnak, tangdornak le beidong loih a netnak tiang zuamnak pawl an si. Hi daihnak cu Pathian hnen ihsin a ra. Thihnak ihsin thosaltu Khrih ih daihnak, hriamnam tello daihnak le thindai tertu daihnak timi phunthum vun zoh bet uhsi.
- Thihnak Ihsin Thosaltu Khrih ih Daihnak
Tuu khalttha cu tuu pawl hrangih a nunnak petu a siih amah cu Khrih a si (cf. Jn 10:11). Thihnak le tthentthek awknak neh tu a siih amah cu daihnak a si (cf. Eph 2:14). A hleice in leitlun ih harnak a phunphun a um tikah a laksawng le a nehnak huham cu a rung lang a si. Daihnak cun kan thinlung sungih um a duh. Daihnak in fimnak in pe ih thazaang hmangih buainak le doawknak a neh. Cui daihnak cu kumkhua hrang a si. Daihnak tuahtu pawl cun leitlun ih thimnak hlo dingin hna an ttuan. St. Augustine in dainak thawn pehpar aw in hitin in sim: “Midang hnen ah daihnak um seh ti na duh asile na hnenah daihnak um ter hmaisa aw. Catbang loin daihnak nei dingin zuam aw,” in ti.
Duhdawtmi u le nau, daihnak hawl ciau uh si. Daihnak hmuak in cohlang ciau uh si. Daihnak timi cu saduhthah le tumtah mi men a si lo. A tak in nitin kan nunnak ih lamzin in hruaitu a si. Tthih le thlaphang ih a umtu dungthluntu pawl hnen ih thazang petu cu Jesuh Khrih ih daihnak a si. Cui daihnak in setan ral kan donak ah thazang in pe a si.
- Hriamnam Tello Daihnak
Jesuh in dungthluntu pawl hnenah hitin thazaang a pe, “Nan hnenah hnangam daihnak ka lo tanta. Keimaih hna hngamnak ka lo pe a si. Leilung mi ih pek vek in ka lo pe lo. Thinhar le vansang in um hlah uh, nan thin khal phang hlah uh,” tiah a ti. Dungtluntu pawl ih an ttih mi pakhat cu thazaang hriamnam hmangih buainak a si. Jesuh in hriamnam hmang ih buainak a duh lo. Curuangah Jesuh in Peter hnenah, “Na ralnam cu a kawm ah thun sal aw,” a ti (Jn 18:11). Jesuh ih duhmi daihnak cu hriam nam tello ih daihnak a si. Mirang ttong kan saan a silen, “non-violent policy) timi a si. Zumtu pawl in Jesuh ih hriam nam tello daihnak hawl a ttul. Jesuh ih simmi netabik thutthennak tahtthimnak in zumtu kan zaten zangfah lainatnak nei ciau ding in in sawm (cf. Mt 25:31-46). St. Augustine in daihnak nei hi a har mi a si lo, kan zuam ahcun olten daihnak kan co a thei a si, tiah in sim.
Tulai leitlun ram tampi ah ral hriam nam hrangah nasazet in tangta tampi cu kum tinten a hmang sinsin a si. Hmun tampi ah siar cawk lo farah zonzai pawl hrangah ruat sawn loin mah le mah humhim awknak hrangah ral thuam a phunphun tuahnak ah tangka tampi hman a si. A ngaingai ti ahcun daihnak a duh taktak tucun daihnak ih ral pawl khal an duhdawt a si. Curuangah Vatican II in leitlun ah daihnak um thei dingin Kohhran le cozah thurel khawm a ttul a si, a ti (cf. GS, 80). Thurel tlangnak (dialogue) cu daihhnak hrangih a tthabik le hmualneibik mi pakhat a si. Daihnak lamih kan zoh tthim ding mi cu rannung pawl thawn hman ih remdaihnak tuah theitu St. Farancis of Assisi a si. Zumtu kan zaten mi thindai tertu a simi daihnak hrangih hnattuan dingah ttuanvo kan nei a si.
- Thindai Tertu Daihnak
Tthatnak cu thindaihnak a si. Jesuh a suah tikah vancung mi pawl in, “Leitlun ah daihnak um sehlaw,” tiah hla an sak (Lk 2:13-14). Pope John XXIII cu leiltun ah ral donak hriamnam hmuahhmuah re nawn lo dingih khuakhannak tuah dingih rak forh hmasabik tu pakhat a si. Ziangtin a sim a si tile leitlun ah ral hriam nam neihnak in daihnak a suah pi thei lo, pakhat le pakhat zumh awknak lawng in daihnak a suah pi thei a si, a ti. Cun biaknak hmin hmang tahrat ih thazang suah ih raldo cu a dik hrimhrim lo. Thlacamnak in siseh, thlarau lam ih zumnak in siseh, biaknak karlak ih thurel tlangnak in siseh, leitlun ah daihnak um dingin zuam sinsin a ttul a si. Mi famkim kan si lo, timi thei ringring a thupi a si. Baibal in hitin in sim: “Milai pahnih cu pakhat lawng hnak in a ttha deuh. Ziangah tile pawlkom hrangah tthatnak a um. An tluk a si len pakhat le pakhat an kai tho aw. Asinan, mah pakhat lawng a um tu cu mi vansia a si. Ziangruangah tile a tluk pang a si le kai tho tu a nei lo a si” (Eccles 4:9-10). Cun Thufim 18:19 sungah hitin kan hmu bet hrih: “Na unau bawm awla a nih in a fek mi khawpi hauhruang vek in a lo hum ding,”.
Himi daihnak thucah cu “Ruahsannak Jubilee” ih rahsuah mi pakhat si hram seh. Siar cawk lo mitampi cun himi “Ruahsannak Jubilee” kan tuahnak ruangah thlarau khualtlawng mi kan si tiah an cohlang sal a si. An thinlung ruahnak le nunnak ah ral donak hriamnam um nawn lo dingih khuakhannak an nei. Pathian in an duhnak tlam a tling ter ding a si: “Ram tum zetzet kar lakih thutam mi cu a daiter ding. Cuticun an ralnam cu leilehnak tuhmui ah an ser dingih an feipi cu thingrah kung thenfainak namte ah an tuah ding. Ramkhat le ramkhat an do aw nawn lo ding. Maw Jacob ih tefasin pawl, Bawipa ih in pek mi tleunak sungah tlangleng uhsi,” (Isaih 2: 4-5).
Vatican, 8 December 2025.
